Иднината на енергетската ефикасност на Западен Балкан беше во фокусот на состанокот на Управниот Комитет одржан на 19 ноември 2024 година во Скопје. Клучните претставници од ЕУ, Европската банка за обнова и развој (ЕБРД), Германската развојна банка (KfW) и Секретаријатот на Енергетската Заедница се собраа за да разговараат за постигнувањата на Регионалната Програма за Енергетска Ефикасност (REEP) и за понатамошните активности. Со повеќе од 1 милијарда евра досега инвестирани, програмата продолжува да биде движечка сила за зелената транзиција во регионот.

Основана во 2013 година на иницијатива на Европската Унија, REEP е револуционерна програма која комбинира кредити од ЕБРД и KfW со грантови финансирани од ЕУ, техничка помош и инвестициски стимулации. Програмата даде трансформативни резултати во шест земји од Западен Балкан, вклучувајќи:

• Помош во усогласување на националните закони и политики за енергетика со стандардите на ЕУ, вклучително и изготвување и усвојување на 90 енергетски регулативи на ЕУ.
• Поддршка на над 34.000 домаќинства и 2.000 мали бизниси во спроведувањето мерки за заштеда на енергија и решенија за обновливи извори на енергија, подобрување на животниот стандард и намалување на трошоците за енергија.
• Надградба на 540 јавни згради, како што се училишта, студентски домови и здравствени установи, за да се исполнат повисоките стандарди за енергетска ефикасност.

Надвор од овие рамки, влијанието на REEP програмата е очигледно во нејзиниот придонес кон одржливоста и влијанието кон животната средина. Откако ќе бидат завршени, овие инвестиции ќе ги намалат емисиите на CO2 за број што може да се спореди со отстранувањето на 190.000 автомобили од улиците. Ова е особено клучно за градовите како Скопје, каде што загадувањето на воздухот и понатаму е актуелно прашање.

Изјави на лидерските претставници

На состанокот беше истакната континуираната посветеност на засегнатите страни за зголемување на инвестициите за енергетска ефикасност. Штефан Худолин (Делегација на ЕУ) го пофали влијанието на зелените технологии врз намалувањето на урбаното загадување на воздухот. Мауро ди Вероли (DG NEAR) ја истакна улогата на REEP во целите на ЕУ за обнова и декарбонизација. Пабло Обрадор (KfW) ја истакна потребата од зголемена соработка за да се исполнат високите барања за финансирање. Матео Коланџели (ЕБРД) ја потврди поддршката за проектите за енергетска ефикасност и декарбонизација, нагласувајќи го нивното двојно влијание врз економскиот развој и подобрувањето на регионалниот квалитет на воздухот.

Визија за иднината

И покрај досегашните успеси, останува уште многу работа која треба да се заврши. Енергетската продуктивност на Западен Балкан значително заостанува зад просекот на ЕУ, што сигнализира континуирана потреба од структурни инвестиции. Зголемувањето на иницијативите за енергетска ефикасност не е само прашање на усогласување со стандардите на ЕУ, туку и витален чекор кон создавање поздрави и поодржливи заедници.

REEP програмата со своето докажано искуство е добро позиционирана да ја води оваа трансформација. Засегнатите страни се обврзаа на продлабочување на соработката и проширување на финансирањето за да се осигура дека регионот може да ги исполни своите цели за декарбонизација, да ги зајакне своите економии и да ги подобри условите за живот за својот народ.

Како што расте побарувачката за инвестиции, зелената транзиција на Западен Балкан е моќен пример за тоа како соработката и иновациите можат да доведат до значителен напредок во енергетската ефикасност и одржливоста.

Напредок во енергетската ефикасност и одржливост

Проектот продолжува да прави значителни чекори во подобрувањето на животниот стандард и промовирањето на одржливоста. Како дел од ова, на состанокот на Управниот Комитет беше оценет напредокот и се разговараше за идните приоритети.

Овој проект е посветен на трансформирање на студентските домови во модерни, енергетски ефикасни простори усогласени со стандардите за „згради со речиси нула енергија“ (NZEB). Активностите за реновирање моментално се фокусирани на студентските домови Кузман Јосифовски Питу и Стив Наумов во Скопје. Овие надградби вклучуваат структурни подобрувања, еколошки системи за греење и фотоволтаични панели, насочени кон намалување на потрошувачката на енергија за 40%, додека обезбедуваат удобно и одржливо опкружување за студентите.

Проектот е камен-темелник на посветеноста на земјата на енергетска ефикасност и одговорност кон животната средина. Идните фази ќе ги прошират овие придобивки на седум дополнителни студентски домови низ целата земја, нагласувајќи го влијанието на зелените инвестиции врз образованието и одржливоста.

Како дел од состанокот, засегнатите страни го посетија студентскиот дом Кузман Јосифовски Питу за да ги истражат тековните активности за реконструкција и да ја разгледаат комплетираната макетна просторија која ги прикажува надградените услови за живеење планирани за целиот објект.